Bài viết được dịch lại từ bài How to build your own Neural Network from scratch in Python link. Bài viết này hiện được 34k vote, ghê thật =))

Bài viết gốc trên blog cá nhân của mình: https://phamduyhieu.com/cach-xay-dung-mot-mang-no-ron-don-gian-chi-bang-python

Let's Go!

Motivation: Là một phần trong hành trình cá nhân của tôi để hiểu rõ hơn về Deep Learning, tôi đã quyết định xây dựng Mạng lưới thần kinh từ đầu mà không cần thư viện học sâu như TensorFlow. Tôi tin rằng việc hiểu được hoạt động bên trong của Mạng thần kinh là điều quan trọng đối với bất kỳ Nhà khoa học dữ liệu nào.

Bài viết này chứa những gì tôi đã học và hy vọng nó cũng sẽ hữu ích cho bạn!

Mạng Nơ-ron là gì?

Hầu hết các văn bản giới thiệu về Mạng nơ-ron đưa ra các mô tả giống bộ não của con người. Không đi sâu vào các cách này, tôi thấy dễ dàng hơn khi mô tả Mạng thần kinh là một hàm toán học ánh xạ một đầu vào nhất định đến một đầu ra mong muốn.

Mạng nơ-ron bao gồm các thành phần sau:

• Một tầng đầu vào (input layer), x
• Một số lượng tùy ý các tầng ẩn (hidden layer)
• Một lớp đầu ra (output layer), ŷ
• Một tập hợp các trọng số và độ lệch giữa mỗi lớp, W và b
• Hàm kích hoạt cho mỗi tầng ẩn (activation function), σ. Trong hướng dẫn này, chúng tôi sẽ sử dụng hàm kích hoạt Sigmoid.

Sơ đồ bên dưới hiển thị kiến trúc của Mạng nơ-ron 2 lớp (lưu ý rằng lớp đầu vào thường bị loại trừ khi đếm số lớp trong Mạng nơ-ron)

Tạo một lớp Mạng Nơ-ron với Python thật dễ dàng !!!

class NeuralNetwork:
    def __init__(self, x, y):
        self.input      = x
        self.weights1   = np.random.rand(self.input.shape[1],4) 
        self.weights2   = np.random.rand(4,1)                 
        self.y          = y
        self.output     = np.zeros(y.shape)

Huấn luyện một mạng Nơ-ron

Đầu ra ŷ của Mạng nơ ron 2 lớp đơn giản là:

Bạn có thể nhận thấy rằng trong phương trình trên, trọng số W và độ lệch b là các biến duy nhất ảnh hưởng đến đầu ra ŷ.

Đương nhiên, các giá trị phù hợp cho các trọng số và độ lệch quyết định độ chính xác của các dự đoán. Quá trình tinh chỉnh các trọng số và độ lệch từ dữ liệu đầu vào được gọi là huấn luyện mạng Nơ-ron.

Mỗi lần lặp của quá trình đào tạo bao gồm các bước sau:

• Tính toán đầu ra dự đoán ŷ, được gọi là feedforward
• Cập nhật các trọng số và độ lệch, được gọi là backpropagation

Biểu đồ tuần tự dưới đây minh họa quá trình.

Feedforward (lan truyền tiến)

Như chúng ta đã thấy trong biểu đồ tuần tự ở trên, feedforward chỉ là phép tính đơn giản và đối với mạng thần kinh 2 lớp cơ bản, đầu ra của Mạng thần kinh là:

Hãy thêm một hàm feedforward trong mã python để làm điều đó. Lưu ý rằng để đơn giản, chúng ta đã giả sử các độ lệch là 0.

class NeuralNetwork:
    def __init__(self, x, y):
        self.input      = x
        self.weights1   = np.random.rand(self.input.shape[1],4) 
        self.weights2   = np.random.rand(4,1)                 
        self.y          = y
        self.output     = np.zeros(self.y.shape)

    def feedforward(self):
        self.layer1 = sigmoid(np.dot(self.input, self.weights1))
        self.output = sigmoid(np.dot(self.layer1, self.weights2))

Tuy nhiên, chúng ta vẫn cần một thứ gì đó để đánh giá "mức độ tốt" của các dự đoán của chúng ta (tức là dự đoán có giống với đầu ra mong muốn không)? Hàm mất mát cho phép chúng ta làm chính xác điều đó.

Loss Function

Có rất nhiều loss function có sẵn, và bản chất vấn đề của chúng ta nên quyết định lựa chọn loại hàm nào. Trong hướng dẫn này, chúng ta sẽ sử dụng hàm sum-of-squares error là hàm mất mát của chúng tôi.

Nghĩa là, lỗi tổng bình phương chỉ đơn giản là tổng của sự khác biệt giữa mỗi giá trị dự đoán và giá trị thực tế. Sự khác biệt là bình phương để chúng ta đo giá trị tuyệt đối của sự khác biệt.

Mục tiêu của chúng ta trong huấn luyện là tìm ra tập hợp trọng số và độ lệch tốt nhất giúp giảm thiểu loss function.

Backpropagation

Bây giờ chúng tôi đã đo được lỗi dự đoán (mất), chúng tôi cần tìm cách truyền lại lỗi và cập nhật các trọng số và sai lệch của chúng tôi.

Để có thể điều chỉnh trọng số và độ lệch một cách thích hợp, chúng ta cần biết đạo hàm của hàm mất mát đối với các trọng số và độ lệch.

Nhớ lại từ phép tính rằng đạo hàm của hàm đơn giản là độ dốc của hàm.

Nếu chúng ta có đạo hàm, chúng ta chỉ cần cập nhật các trọng số và độ lệch bằng cách tăng/giảm với nó (tham khảo sơ đồ trên). Điều này được gọi là độ dốc gốc.

Tuy nhiên, chúng ta có thể trực tiếp tính toán đạo hàm của hàm mất mát đối với trọng số và độ lệch vì phương trình của hàm mất mát không chứa trọng số và độ lệch. Do đó, chúng ta cần quy tắc chuỗi để giúp chúng ta tính toán nó.

Ái chà! Điều đó thật xấu xí nhưng nó cho phép chúng ta có được những gì chúng ta cần - đạo hàm (độ dốc) của hàm mất mát đối với các trọng số, để chúng ta có thể điều chỉnh các trọng số cho phù hợp.

Bây giờ chúng ta hãy thêm chức năng backpropagation vào mã python của chúng ta.

class NeuralNetwork:
    def __init__(self, x, y):
        self.input      = x
        self.weights1   = np.random.rand(self.input.shape[1],4) 
        self.weights2   = np.random.rand(4,1)                 
        self.y          = y
        self.output     = np.zeros(self.y.shape)

    def feedforward(self):
        self.layer1 = sigmoid(np.dot(self.input, self.weights1))
        self.output = sigmoid(np.dot(self.layer1, self.weights2))

    def backprop(self):
        # application of the chain rule to find derivative of the loss function with respect to weights2 and weights1
        d_weights2 = np.dot(self.layer1.T, (2*(self.y - self.output) * sigmoid_derivative(self.output)))
        d_weights1 = np.dot(self.input.T,  (np.dot(2*(self.y - self.output) * sigmoid_derivative(self.output), self.weights2.T) * sigmoid_derivative(self.layer1)))

        # update the weights with the derivative (slope) of the loss function
        self.weights1 += d_weights1
        self.weights2 += d_weights2

Để hiểu sâu hơn về ứng dụng tính toán và quy tắc chuỗi trong backpropagation, tôi thực sự khuyên bạn nên xem hướng dẫn này của 3Blue1Brown.

Thực Nghiệm

Bây giờ chúng ta đã có mã python hoàn chỉnh để thực hiện feedforward và backpropagation, hãy để ứng dụng Mạng nơ-ron của chúng ta vào một ví dụ và xem nó hoạt động tốt như thế nào. Bên dưới là dữ liệu huấn luyện đơn giản:

Mạng nơ-ron của chúng ta sẽ học một tập hợp trọng số lý tưởng để biểu diễn được hàm này. Thường thì chúng ta sẽ cho dừng việc học khi ta xấp xỉ được hàm để tránh vấn đề overfit.

Hãy huấn luyện Mạng nơ-ron với 1500 lần lặp và xem điều gì sẽ xảy ra. Nhìn vào biểu đồ biểu diễn hàm mất mát trên mỗi lần lặp bên dưới, chúng ta có thể thấy rõ sự mất mát đơn điệu giảm dần về mức tối thiểu. Điều này phù hợp với thuật toán giảm độ dốc mà chúng ta đã thảo luận trước đó.

Chúng ta hãy xem dự đoán cuối cùng (đầu ra) từ Mạng nơ-ron sau 1500 lần lặp.

Done =)) Thuật toán feedforward và backpropagation của chúng tôi đã đào tạo một mạng nơ-ron thành công và các dự đoán được hội tụ trên các giá trị thực.

Lưu ý rằng có một sự khác biệt nhỏ giữa dự đoán và giá trị thực tế. Điều này là cần thiết, vì nó tránh việc mô hình bị overfitting và cho phép Mạng nơ-ron dự đoán tốt hơn với dữ liệu mới.

Hành trình của chúng ta vẫn chưa kết thúc. Vẫn còn nhiều điều để tìm hiểu về Mạng nơ-ron và Học sâu (Deep Learning). Ví dụ:

• Chúng ta có thể sử dụng hàm kích hoạt nào khác ngoài Sigmoid?
• Sử dụng tốc độ học (learning rate) như thế nào khi đào tạo Mạng nơ-ron?
• Sử dụng nhân tích chập (convolution) cho các tác vụ phân loại hình ảnh

Tóm Váy Lại

Tôi đã học được rất nhiều điều khi viết Mạng nơ-ron từ đầu chỉ với Python mà không dùng bất cứ thư viện có sẵn nào.

Mặc dù các thư viện Deep Learning như TensorFlow và Keras giúp ta dễ dàng xây dựng các mạng lưới sâu mà không hiểu đầy đủ hoạt động bên trong của Mạng nơ-ron, nhưng tôi thấy rằng việc xây dựng lại có lợi cho các nhà khoa học dữ liệu đang khao khát hiểu sâu hơn về Mạng nơ-ron.

This exercise has been a great investment of my time, and I hope that it’ll be useful for you as well!