10 Bí Kíp Vàng Để Code Không Chỉ Chạy Mà Còn "Xịn": Viết Code Ai Cũng Mê!

Chào mừng các bạn đến với bài viết tiếp theo của mình. Hôm nay mình xin tổng hợp lại một số "bí kíp" viết code (kèm theo các link tham khảo) để sao cho code "sạch", dễ đọc, dễ sửa... và dễ "bàn giao" nếu bạn lỡ "đi xa". 😅

1. 💡 Code cho người, không phải cho máy

Máy tính thì dễ, nó hiểu hết. Nhưng đồng nghiệp của bạn? Không chắc đâu! Viết code rõ ràng như kể chuyện cho mẹ nghe: đặt tên biến như tên crush (ý nghĩa, dễ nhớ), chia hàm nhỏ gọn như chia bánh mì. Code ngon là code bạn mở lại sau 6 tháng vẫn gật gù: "Ờ, mình đỉnh thật!"

// Cùi bắp
const d = new Date();
const x = d.getTime();

// Xịn xò
const now = new Date();
const timestamp = now.getTime();

Tham khảo: Clean Code by Robert C. Martin

2. 🧪 Code mà không test được thì vứt!

Nếu viết test cho code mà thấy như leo Everest, có khi code đó đang "phạm luật" Single Responsibility Principle (SRP).

Code dễ test phải gọn, ít phụ thuộc, dễ mock. Viết code như làm bánh: chia nhỏ nguyên liệu, trộn đúng thứ tự, dễ kiểm tra.

Tham khảo: Test-Driven Development by Kent Beck

3. 🧹 Đừng "flex" code ảo diệu

Viết code hack não để khoe trình? Không cool đâu! Trong team, code sạch > code "thần thánh".

Viết sao để cả team đọc mà không cần tra từ điển. Code như crush: đơn giản nhưng cuốn!

Tham khảo: The Art of Readable Code

4. 🧱 DRY, nhưng đừng "khô" quá!

DRY = Don't Repeat Yourself. Lặp code thì dở, nhưng đừng cố nhét hết logic vào một hàm to đùng như siêu nhân gánh team.

Đôi khi lặp lại một chút giúp code dễ đọc, dễ sửa hơn. Cân bằng là nghệ thuật!

Tham khảo: Refactoring by Martin Fowler

5. 🧯 Đừng vội tối ưu, bình tĩnh nào!

"Premature optimization is the root of all evil" – Donald Knuth nói chuẩn! Đừng tối ưu hóa khi chưa có số liệu (profiling, logs).

Viết code chạy đúng trước, tối ưu sau, không thì chỉ tổ mất thời gian debug.

Tham khảo: Algorithms by Robert Sedgewick

6. 📦 Commit message phải có hồn

Commit kiểu fix bug hay update giống như nhắn tin "ok" với crush – vô nghĩa! Hãy viết commit message rõ ràng, ví dụ:

feat(auth): add JWT-based login
fix(user): prevent null value in profile form

Tham khảo: How to Write a Git Commit Message

7. 🧱 Tách biệt, đừng ôm đồm

Đừng để controller vừa xử lý API, vừa tính toán, vừa in hóa đơn! Mỗi module, mỗi hàm chỉ nên làm một việc duy nhất. Giống như đi ăn buffet: mỗi món một đĩa, đừng trộn hết vào!

Tham khảo: Clean Architecture by Robert C. Martin

8. 🔍 Log thông minh, đừng spam console

Log là cứu tinh khi debug, nhưng đừng để console thành "bãi rác" với hàng ngàn dòng vô nghĩa.

Dùng log levels (info, warn, error) hợp lý, như kể chuyện có cao trào, đừng lan man.

Tham khảo: Logging Best Practices

9. 🔁 Code review không phải để "bới lông tìm vết"

Code review không chỉ để tìm lỗi mà là để học hỏi, chia sẻ, và giữ chuẩn code chung.

Hãy lịch sự, góp ý như rủ bạn đi cafe, đừng như ông sếp khó tính!

Tham khảo: Code Review Best Practices

10. 🧠 Đừng quên "business logic" – cái hồn của dự án

Code đẹp mà sai yêu cầu thì cũng như nấu phở mà quên nước dùng. Luôn bám sát nghiệp vụ, trao đổi kỹ với BA, QA, PO, hay khách hàng.

Code không chỉ để chạy, mà để giải quyết vấn đề thực tế.

Tham khảo: Domain-Driven Design by Eric Evans

✅ Kết luận

Lập trình không chỉ là kỹ thuật, mà là nghệ thuật cân bằng giữa code, người, và deadline. Không cần phải hoàn hảo, nhưng phải có nguyên tắc và luôn học hỏi. Bạn có bí kíp nào hay ho? Comment chia sẻ đi, đừng giấu!