vi
new
+9
Avatar
Hoang Trong Hieu @hoangtronghieu1812
852 25 17
Đã đăng vào thg 9 4, 2019 1:33 SA 7 phút đọc
276

Tìm hiểu về metaprogramming trong Ruby.

Metaprogramming - là một khái niệm trừu tượng. Ta tạm hiểu nó là kỹ thuật viết "những đoạn code mà sinh ra những đoạn code khác" trong thời gian chạy của chương trình. Kỹ thuật này được sử dụng trong nhiều ngôn ngữ lập trình phổ biến thông qua các khái niệm: Reflection trong C và Java, Homoiconicity trong Lisp , ... Nó là một khái niệm rất khó hiểu, nhưng mình sẽ cố gắng trả lời 2 câu hỏi:

Với ngôn ngữ Ruby, metaproramming hoạt động như thế nào? Lợi ích của nó là gì?

Trong bài viết lần này, mình sẽ nói về 3 hành động liên quan đến metaprogramming trong Ruby :

  • Định nghĩa class và method để tạo ra các class và method khác.
  • Mở và sửa lại các class đã định nghĩa.
  • Sử dụng method #send và #define_method để tránh lặp lại code trong 1 số bài toán.

1. Định nghĩa 1 class có đơn giản chỉ tạo ra 1 class?

1.1 Singleton method và singleton class trong ruby.

Trong ruby, mọi thứ đều là đối tượng. Một đối tượng có thể gọi ra các instance_method được định nghĩa trong class của nó, ví dụ:

class Person
  def hello
    p "Xin chao moi nguoi"
  end
end

hieu = Person.new.hello
#=> "Xin chao moi nguoi"

Ngoài ra, chúng ta có thể định nghĩa các method mà chỉ một đối tượng duy nhất có thể sử dụng, ví dụ:

class Person
  def hello
    p "Xin chao moi nguoi"
  end
end

hieu = Person.new.hello
#=> "Xin chao moi nguoi"

def hieu.xinchao
  p "Xin chao bang singleton_method xinchao"
end

hieu.xinchao
#=> "Xin chao bang singleton_method xinchao"

Method xinchao mà mình định nghĩa ở trên được gọi là singleton_method . Các singleton_method được lưu bởi singleton_class và hãy nhớ rằng :

  • Trong Ruby, một đối tượng được tạo ra cùng với singleton_class duy nhất của nó.
  • Singleton class này được dùng để lưu các singleton_method.
  • Singleton class không thể khởi tạo instance của nó. (nó không được định nghĩa method new )

Ta có thể chứng minh sự tồn tại của singleton_class với đối tượng hieu như sau:

class Person
end
hieu = Person.new
=> #<Person:0x000055e8ec07eb28>
hieu.class
=> Person
hieu.singleton_class
=> #<Class:#<Person:0x000055e8ec07eb28>>

Và nói singleton_method được gói trong singleton_class cũng cần có bằng chứng:

class Person
  def hello
    p "Xin chao moi nguoi"
  end
end

hieu = Person.new.hello
#=> "Xin chao moi nguoi"

def hieu.xinchao
  p "Xin chao bang singleton_method xinchao"
end

 hieu.class.instance_methods false
#=> [:hello]

hieu.singleton_class.instance_methods false
#=> [:xinchao]

Bạn thấy đấy, đoạn code trên nói rằng method :xinchao là instance_method của hieu.singleton_class .

Từ đầu ví dụ, mình luôn sử dụng method new để khởi tạo instance của 1 class

Class Person
end
hieu = Person.new
=> #<Person:0x000055e8ec07eb28>

Chúng ta đều biết, method new được gọi là class method. Nó là một method được tạo ngay khi chúng ta khởi tạo 1 class và được gọi trực tiếp từ class . Vậy câu hỏi là:

Các class method giống như Person#new được lưu ở đâu?

Với việc hiểu về 2 khái niệm singleton_method và singleton_class , mình sẽ giải thích về bản chất thật sự của khái niệm class_method.

1.2 Class method chính là singleton method.

Mình nhắc lại : "Mọi thứ trong Ruby đều là đối tượng". Các class cũng vậy. Ví dụ:

Class Person
end

Person.class
#=> Class

class Person ở đây cũng chỉ là một đối tượng - một thể hiển của lớp Class.Và như đã nói ở phần 1.1 :

Trong Ruby, một đối tượng được tạo ra cùng với singleton_class duy nhất của nó.

Vậy Person cũng có singleton_class của nó :

Class Person
end

Person.singleton_class
# => #<Class:Person>

Vậy chúng ta cũng có thể định nghĩa singleton_method của Person.

class Person
end

def Person.dance
   p "Let your body move!"
end

Person.dance
# => "Let your body move!"

Và những method nhưmethod Person.dance được gọi là class method . Như vậy, sau khi hiểu về khái niệm singleton_method, chúng ta có thể hiểu về class methodnhư sau:

Class method chính là singleton_method của đối tượng class

1.3 Tạo một class chính là metaprogramming

Cái gọi là "code sinh ra code" luôn được thực hiện vô hình khi chúng ta sử dụng ngôn ngữ Ruby. Với phần giải thích 1.1 và 1.2 chúng ta đều thấy rằng đoạn code sau đây không đơn giản chỉ là khởi tạo class Person. Nó còn tạo ra singleton_class và 1 loạt các class method của Person

class Person
end
Person.singleton_class
# => #<Class:Person>
Person.singleton_class.instance_methods
# => [:allocate, :superclass, :new, :<=>, :<=, :>=, :==, :===, :included_modules, :include?, :name, :ancestors, :attr, :attr_reader, :attr_writer, :attr_accessor, :instance_methods, :public_instance_methods, :protected_instance_methods, :private_instance_methods, :constants, :const_get, :const_set, :const_defined?, :class_variables, :remove_class_variable, :class_variable_get, :class_variable_set, :class_variable_defined?, :freeze, :inspect, :private_constant, :public_constant, :const_missing, :deprecate_constant, :include, :singleton_class?, :prepend, :module_exec, :module_eval, :class_eval, :remove_method, :<, :>, :undef_method, :class_exec, :method_defined?, :alias_method, :to_s, :private_class_method, :public_method_defined?, :private_method_defined?, :protected_method_defined?, :public_class_method, :instance_method, :public_instance_method, :define_method, :autoload, :autoload?, :instance_variable_defined?, :remove_instance_variable, :instance_of?, :kind_of?, :is_a?, :tap, :instance_variable_set, :protected_methods, :instance_variables, :instance_variable_get, :private_methods, :public_methods, :public_send, :method, :public_method, :singleton_method, :define_singleton_method, :extend, :to_enum, :enum_for, :=~, :!~, :eql?, :respond_to?, :object_id, :send, :display, :nil?, :hash, :class, :singleton_class, :clone, :dup, :itself, :yield_self, :then, :taint, :tainted?, :untaint, :untrust, :untrusted?, :trust, :frozen?, :methods, :singleton_methods, :equal?, :!, :instance_exec, :!=, :instance_eval, :__id__, :__send__]

Theo nghĩa đen, đây rõ ràng là code sinh ra rất nhiều code trong thời gian chạy của trình thông dịch.

Đến đây, các bạn có lẽ đã hiểu hơn một chút về cái gọi là metaprogramming. Ở phần tiếp theo, mình sẽ giải thích nó thực sự có ích khi nào?.

2. Khởi tạo, sửa lại các class và method ở bất cứ đâu

Một trong những lợi ích của metaprogramming là bạn có thể khởi tạo và sửa lại các method bất kỳ lúc nào. Ví dụ, nếu mình muốn định nghĩa lại class_method #new của class Person chỉ cần làm đơn giản như sau:

class Person
end
Person.new
# => #<Person:0x00005629d932c658>

def Person.new
  p "Tao 1 person mới nè!"
end

Person.new
# => "Tao 1 person mới nè!"

Với cách làm này, chúng ta có thể sửa các class_method ở bất kỳ đâu, thậm chí là ở ngoài phần code định nghĩa class. Với instance_method, ta cũng có thể làm điều tương tự với method class_eval .

class Person
  def hello
    p "Xin chao"
  end
end

Person.new.xinchao
# => "Xin chao"

Person.class_eval do
  def xinchao
    p "Van la xin chao nhung duoc dinh nghia lai!"
  end
end

Person.new.xinchao
# => "Van la xin chao nhung duoc dinh nghia lai!"

Bình thường, với các class được tích hợp sẵn trong ruby như Array, String, .... chúng ta thường không biết nó được lưu ở đâu trong sourecode . Tuy vậy, với ứng dụng của metaprogramming, chúng ta có thể sửa lại các class này ở bất kỳ file nào trong sourecode. Ví dụ:

Array.class_eval do
  def vi_length
     "Mảng này gồm: " + length.to_s + " phần tử " 
  end
end

[1,1,1].vi_length
=> "Mảng này gồm: 3 phần tử "

3. Viết code không bị lặp (DRY)

3.1 Định nghĩa các method lặp với #define_method

Với trường hợp chúng ta cần định nghĩa những instance_method như sau:

class Person
  def hello_dad
    p "Hi Dad!"
  end
  
  def hello_mom
    p "Hi Mom!"
  end
  
  def hello_sister
    p "Hi Sister!"
  end
end

Chúng ta thấy rằng phần code định nghĩa 3 method Person#hello_dad, Person#hello_mom, Person#hello_sister có nhiều điểm tương đồng. Chúng ta có thể viết ngắn lại như sau:

class Person
  ["mom", "dad", "sister"].each do |member|
    define_method "hello_#{member}" do
      p "Hi #{member.capitalize}!"
    end
  end
end

Với method #define_method của class Module, chúng ta có thể định nghĩa các method lặp một cách ngắn gọn.

3.2 Ma thuật của method #send

Method #send của class Object được dùng như sau:

Array.new 3, 3
# => [3, 3, 3]
Array.send "new", 3, 3
# => [3, 3, 3]

Nó đơn giản là một trick để bạn biến phần tên của method khi gọi thành parameters dạng String hoặc Symbol . Có nghĩa là với hàm #send, phần tên gọi của method cũng có thể truyền vào được. Điều này có ích trong 1 số bài toán. Ví dụ:

class Person
  def initialize name
     @name = name
  end
  
  def hello
    if @name == "dad"
      hello_dad
    elsif @name == "mom"
      hello_mom
    elsif @name == "sister"
      hello_sister
    else
      p "Hello"
    end
  end
  
  private
  
    def hello_dad
      p "Hi Dad!"
    end
  
    def hello_mom
      p "Hi Mom!"
    end
  
    def hello_sister
      p "Hi Sister!"
    end
end

Person.new("dad").hello
# => "Hi Dad!"

Với method #send, mình sẽ viết method Person#hello gọn lại như thế này:

class Person
  def initialize name
     @name = name
  end
  
  def hello
    if !@name
      puts "Hello"
    else
      send "hello_#{@name}"
    end
  end
  
  private
  
    def hello_dad
      p "Hi Dad!"
    end
  
    def hello_mom
      p "Hi Mom!"
    end
  
    def hello_sister
      p "Hi Sister!"
    end
end

Person.new("dad").hello
# => "Hi Dad!"

3.3 Gọi và định nghĩa đồng thời một method chưa tồn tại.

Trong ruby, Kernel#method_missing là method sẽ được gọi khi ta chạy một method chưa được định nghĩa:

"Hieu".method_nay_chua_dinh_nghia
# => NoMethodError (undefined method `method_nay_chua_dinh_nghia' for "Hieu":String)

Với việc định nghĩa lại Kernel#method_missing, chúng ta có thể định nghĩa và gọi 1 method chưa từng tồn tại. Cụ thể, trong class Person:

class Person
  def hello_dad
    p "Hi Dad!"
  end
  
  def hello_mom
    p "Hi Mom!"
  end
  
  def hello_sister
    p "Hi Sister!"
  end
end

Mình muốn gọi định nghĩa tất cả các method có dạng hello_dad, hello_mom, hello_sister, hello_#{name} tồn tại ngay khi gọi nó ra. Mình sẽ làm điều này như sau:

class Person
  def method_missing method, *args, &block
 # Xử lý bình thường với các method không có dạng "hello_#{member}"
    return super method, *args, &block unless method.to_s =~ /^hello_\w+/
  # Define method dạng hello_#{member} nếu nó chưa tồn tại
    self.class.send(:define_method, method) do
      p "Hello #{method.to_s.gsub(/^hello_/, '').to_s.capitalize}!"
    end
   # Gọi method vừa tạo ra luôn
    self.send method, *args, &block
  end
end

Bây giờ mình sẽ thử gọi các method Person#hello_hieu vốn không tồn tại:

class Person
  def method_missing method, *args, &block
    return super method, *args, &block unless method.to_s =~ /^hello_\w+/
    self.class.send(:define_method, method) do
      p "Hello #{method.to_s.gsub(/^hello_/, '').to_s.capitalize}!"
    end
    self.send method, *args, &block
  end
end

Person.hello_hieu
# => Hello Hieu!

Với metaprogramming, mình có thể tạo và định nghĩa một method chưa tồn tại, ngay trong lúc gọi nó ra.

Bài viết của mình đến đây là kết thúc. Mong các bạn có thể hiểu thêm được phần nào khái niệm metaprogramming, và vui vẻ với việc nghịch nó.

References: https://www.toptal.com/ruby/ruby-metaprogramming-cooler-than-it-sounds

https://rubymonk.com/learning/books/2-metaprogramming-ruby

metaprogramming Ruby

All rights reserved

Mục lục


Viblo
Hãy đăng ký một tài khoản Viblo để nhận được nhiều bài viết thú vị hơn.
Đăng kí