JavaScript là ngôn ngữ biên dịch hay thông dịch? Cùng khám phá nhé

Nếu bạn mới học JavaScript hoặc chuyển sang từ các ngôn ngữ biên dịch như Java hay C++, có lẽ bạn từng tự hỏi: JavaScript là ngôn ngữ thông dịch hay biên dịch?

Có thể bạn đã từng nghe cả hai câu sau: "JavaScript là ngôn ngữ thông dịch." Hoặc, "JavaScript hiện đại được engine biên dịch." Vậy... cái nào đúng?

Hãy cùng điều tra như một trò chơi ghép hình — và cùng nhau tìm ra câu trả lời.

Định nghĩa truyền thống: Ngôn ngữ biên dịch vs. thông dịch

Theo truyền thống:

• Ngôn ngữ biên dịch được dịch hoàn toàn sang mã máy trước khi chạy (Ahead-of-Time - AOT), ví dụ như C hoặc Rust, hoặc được biên dịch sang bytecode như Java. Sau khi biên dịch, chương trình chạy trực tiếp trên phần cứng.
• Ngôn ngữ thông dịch chạy mã từng dòng ngay tại thời điểm thực thi mà không qua bước biên dịch riêng biệt, như các phiên bản Python đầu tiên hoặc script shell.

JavaScript ban đầu là một ngôn ngữ thông dịch — engine sẽ đọc và thực thi mã trực tiếp. Nhưng mọi chuyện đã thay đổi.

Chuyện gì xảy ra khi bạn chạy JavaScript?

Giả sử bạn chạy một file JavaScript. Engine JavaScript (như V8 trong Chrome hoặc Node.js) sẽ làm gì?

• Phân tích cú pháp (Parsing): Đầu tiên, engine phân tích cú pháp mã — đọc văn bản và chuyển nó thành Cây Cú pháp Trừu tượng (AST). Quá trình này kiểm tra lỗi cú pháp và tổ chức mã theo cấu trúc.
• Biên dịch (Compilation): Khoan — chúng ta vừa nói đến "biên dịch"? Đúng vậy! Engine JavaScript hiện đại như V8 sẽ biên dịch mã sang mã máy bằng kỹ thuật biên dịch ngay tại thời điểm thực thi (Just-In-Time - JIT).
• Thực thi (Execution): Khi mã đã được biên dịch, nó sẽ được thực thi. Engine thậm chí có thể biên dịch lại các phiên bản tối ưu hóa dựa trên cách mã hoạt động tại runtime.

Nghe khá giống một ngôn ngữ biên dịch, phải không? Vậy JavaScript có phải là ngôn ngữ biên dịch?

Biên dịch Just-In-Time (JIT) là gì?

JIT là một cách tiếp cận kết hợp:

• Mã JavaScript ban đầu được phân tích và chuyển thành bytecode hoặc mã máy ngay trước khi thực thi.
• Engine theo dõi hành vi của mã để tối ưu các hàm “nóng” (hàm được gọi nhiều lần) bằng cách biên dịch lại chúng với các cải tiến hiệu năng.
• Nếu các giả định tối ưu hóa không còn đúng, engine có thể "giảm tối ưu hóa" và biên dịch lại.

Vậy câu trả lời là gì?

JavaScript ngày nay vừa được thông dịch, vừa được biên dịch. Cụ thể hơn, nó được biên dịch một cách động tại thời điểm thực thi nhờ các trình biên dịch JIT như V8.

• Nó không được biên dịch trước (AOT) như C hay Rust.
• Nó không hoàn toàn là ngôn ngữ thông dịch như các engine script đời đầu.
• Nó được phân tích cú pháp và biên dịch ngay trước khi chạy thành mã máy đã được tối ưu.

Kết luận: JavaScript hiện nay nghiêng về biên dịch hơn là thông dịch

Dù JavaScript vẫn thực thi một cách động, phần lớn công việc hiện nay là biên dịch sang mã máy tại runtime.

Điều này có nghĩa là:

• Mã của bạn không được thực thi từng dòng theo dạng văn bản.
• Hầu hết các engine thực thi mã máy đã được biên dịch và tối ưu hóa.
• Bước biên dịch là tự động, vô hình, nhưng cực kỳ quan trọng để tăng tốc độ.

→ Tóm lại, JavaScript ngày nay gần giống một ngôn ngữ biên dịch, nhưng vẫn có những đặc điểm riêng về runtime khiến nó đặc biệt.